Titel: Weerwater

Auteur: Renate Dorrestein

Uitgegeven in: 2015

Pagina's: 272

Genre: Psychologische Roman

Oorspronkelijke taal: Nederlands

 

 

 

Samenvatting

 

Deel I: De mistbank
De roman begint rustig. In het eerste hoofdstuk vertelt  het  hoofdpersonage Renate Dorrestein aan haar naaste familieleden (ongetrouwde partner Maarten  en stiefkind Noor)   dat zij een schrijfopdracht heeft gekregen. Zij gaat een roman schrijven over de als slecht bekend staande  stad  Almere,['Een stad waar menigeen nog niet dood gevonden zou willen worden"]. Maar Dorrestein grijpt de opdracht aan, in de hoop zo van haar al   twee jaar durende writers block af te komen.
Op een zomerdag in augustus neemt ze haar intrek in een glazen huisje in de wijk De Fantasie, in het centrum van Almere. Daarna volgen de rampzalige gebeurtenissen elkaar snel op.  Eerst is er een verschrikkelijk noodweer, daarna een explosie en vervolgens is alles en iedereen weg. Alleen Almere bestaat nog  en alle mensen die op de dag van de ramp in Almere waren. ‘(Het was alsof een reuzenhand een kolossale vuilnisemmer over de stad had uitgestort’).
Het is verwijzing naar het Bijbelse motief van de Apocalyps (boek Openbaring) De ontreddering is groot, want niets (telefoon, spoorlijnen e.d.) werkt meer en iedereen mist minstens de helft van zijn familie, als hij of zij al niet wees is geworden. Een zwavelachtige mistbank omgeeft Almere. Wie die damp probeert te trotseren en door de mistbank probeert weg te komen, komt om het leven. Dat gebeurt in het begin nogal eens  met jonge mannen. Niemand van de ongeveer vijfduizend overlevenden kan dus nog weg uit de stad. Er zijn daar nu  veel meer vrouwen dan mannen in Almere. Bovendien zijn er ruwe criminelen vrijgekomen die er in de gevangenis zaten en de ergste exemplaren hebben zich teruggetrokken in een kasteel van waaruit ze leven als wilden: ze roven en plunderen en op zijn tijd komen ze naar de stad komen om vrouwen te verkrachten. De mannen hebben overigens een prima leven. Omdat er zo weinig zijn, mogen de vrouwen in de stad seks hebben met de weinige mannen die er leven. De hoop is  namelijk dat er kinderen geboren worden, maar dat gebeurt niet.

Ook  maken we als lezer nader kennis met de volgende personages.
Dennis Kardoen, een ruige jongeling , die met zijn vriendin Mila wilde gaan zeilen, in het noodweer is omgeslagen en aan de kant kon kruipen zonder zijn  vriendin die al in het begin van de tocht  in het water is gevallen. Hij krijgt in Almere een lift van Jacob Kribbe die hem wel ziet zitten. Hij houdt zich later  schuil in een kraakpand in Almere.
Op de reünie van zijn middelbare school heeft hij een dag eerder gehoord dat zijn vader zelfmoord had gepleegd. Dennis was zelf in paniek geraakt, toen Mila hem verteld had dat ze zelf ook zwanger was. Had hij de genen van zijn vader geërfd?  Hij was niet zo blij met het bericht geweest.

Bianca en Rudi Ruwiel die direct na de ramp een kind baren: Dex een jongen die als enige al die jaren de enig geboren nieuwe inwoner  is. 
(Kleine Dex, die het rossige haar van zijn vader had en zijn moeders sterke stembanden, was vermoedelijk de eerste Nederlandse baby uit de eenentwintigste eeuw van wie niet ieder lachje en iedere boze bui werd gefilmd of gefotografeerd. Hij zou later geen enkel vertederend of genant beeld van zichzelf hebben. Hij zou zijn ouders al snel de status van Bekende Almeerders bezorgen, maar zijn geschiedenis verdween waar hij zelf bij stond,) In de keuken van de gevangenis gaan Bianca en Rudi een restaurant-bistro beginnen.  Het is het enige goed lopende commerciële product.
Jakob Kribbe, de  directeur van de gevangenis in Almere, die als een nieuw soort burgemeester van de stad zal fungeren. De vorige burgemeester zelf was op vakantie. (Annemarie Jorritsma).  
Safae Lazaar (een gesluierde multiculti) heeft een kebab-restaurant met haar man Lazaar Lazaar. De laatste wil dapper zijn en loopt de mistbank in om nooit meer terug te komen. Safae is meteen de jongste weduwe (19) van Almere.  Wat moet ze nu nog met haar jonge leven?
Sydney Blijtschap is een crimineel die zich niet bij de andere gevangenen in het Kasteel heeft aangesloten. Er valt immers verder niet zo veel meer  rottigheid uit te halen: geld had geen waarde meer; er waren geen pinautomaten meer. Hij heeft overigens wel hersens.

Jacob Kribbe die net als Renate deel uitmaakt van het voorlopige stadsbestuur (ook met drie overgebleven leden van de PVV)  heeft een idee om de sociale structuur in Almere te herstellen.  Er worden Naaste Families samengesteld (er wordt geloot)  met namen van natuurproducten (bijv. Braam, Aalbes, Koolzaad, Boterbloem) en de misdadigers worden als clanhoofd aangesteld. Die moeten hun clanleden beschermen.

Deel II: De komst van het kind
We zijn drie jaar verder. De Naaste Families zijn samengesteld door loting. Jacob(Koolzaad)  en Renate (Braam) voelen veel voor een herdenkingsbijeenkomst in het centrum van de stad: de Esplanade.

Safae -Boterbloem- Lazaar is nog jong en zou eigenlijk een kind willen hebben. Wanneer ze een keer 's avonds een loods binnengaat, ziet ze een altaartje voor een  mooie, jonge vrouw. Later blijkt dat Dennis dit gedenkteken voor Mila heeft gemaakt. Hij komt er tijdens het verblijf ook achter dat zelfmoord niet in je genen hoeft te zitten, maar dat de omstandigheden (de wereld) je tot een zelfmoord kunnen drijven.
In het centrum worden er toespraken gehouden door Jacob Koolzaad Kribbe  en Rudi, maar ineens komen de criminelen uit het kasteel om de vrouwen te roven. Bianca Ruwiel wordt meegenomen door de mannen en ook Safae, maar die wordt gered door een woedend ontketende Rudi. Haar sluier gaat af en hij ziet dat ze bloedmooi is.  De herdenking is daardoor eigenlijk mislukt: Kribbe krijgt de schuld ervan, maar kort daarna gebeurt er iets positiefs in de verdoemde (of juist uitverkoren) stad.

In een mandje aan de rand van het Weerwater wordt een baby aangetroffen. (Bijbels motief: vgl. Mozes in zijn biezen mandje)  Renate neemt de baby  over van een jongen. Van wie is het kind ? Vrouwen in Almere komen het kind opeisen: ze hebben het verborgen gehouden (zeggen ze) , maar als ze door het stadsbestuur nader aan de  tand worden gevoeld, kunnen ze niets herkenbaars over het kind zeggen.  Er moet iets ander middel worden gevonden om een moeder aan te wijzen. Er komt een tweede loting: alle clanhoofden moeten een lot trekken; wie nummer 1 trekt, krijgt het kind. Het wordt de familie Koolzaad: toevallig de clan van Jacob Kribbe, waartoe ook Dennis Kardoen behoort. Het kind wordt Ally genoemd.

Deel III De derde loterij
Rudi Ruwiel gaat een monument voor zijn verdwenen  Bianca maken op de Esplanade. Sommigen zien het met lede ogen aan, maar Rudi werkt onverdroten door: het wordt een kasteel met torens.  Dex wordt min of meer  door hem  verwaarloosd en daarom ontfermt de jonge Safae zich over hem. Ze is de ideale oppas. Iedereen denkt dat ze iets met zijn vader zal beginnen, maar Safae wordt juist verliefd op Dennis van wie ze het altaar van Mila  al eens heeft gezien.

Renate heeft er over nagedacht waar baby Ally vandaan moet zijn gekomen en zij is van mening dat het kind over het Gooimeer is komen aandrijven en dat er dus leven naast dat van Almere moet zijn: Ally  is van de andere kant door de mistbank gekomen en dat zou kunnen betekenen dat er een doorgang is. Meer mensen gaan die opvatting aanhangen. Maar het zou ook slecht nieuws kunnen betekenen, dat het Gooimeer bijvoorbeeld  een zondvloed teweeg zou kunnen brengen.
Er is ook ander (beter) nieuws: de criminelen die zich op het kasteel hadden verschanst zijn één voor één uitgestorven: het gevaar kan niet meer van die kant komen.   De mannen komen tot een nieuw voorstel: als de baby van de ene kant is gekomen, zou er ook een gat aan de andere kant moeten zitten.  Iemand zou zich moeten opofferen of er leven aan de andere kant is. Maar wie wil dit doen? Er moet daarom een derde loterij komen. Alle mannelijke leden van de families komen in aanmerking om als verspieder  dienst te doen. Maar als het er op aankomt, meldt Jacob zich als vrijwilliger aan. Hij stapt de mistbank in en verdwijnt.

Deel IV: Er gaat een gerucht
Alice, een Braam-nichtje van Renate, voelt zich wel aangetrokken tot Rudi Ruwiel. Het lijkt erop dat er weer echte liefde in Almere komt en dat er mogelijkerwijs  ook baby's geboren zullen worden, want ook Safae en  Dennis lijken een paartje te worden. Renate gaat al die bijzonderheden nog even noteren: ze is immers de stadsschrijfster.
(Thuis pakte ik mijn pen. Zonder lang na te denken schreef ik iets op wat ik aanzag voor mijn afsluitende alinea. ‘Er is ons in Almere een kind geschonken en we weten niet hoe, net zomin als mensen in de prehistorie wisten hoe de natuur te werk ging, toen zelfs het wassen van de maan en het rollen van de donder nog als wonderen golden. Meer moeten we er ook nu niet achter willen zoeken: het is alleen maar een wonder.)

Ze zal het hele verhaal van Almere opschrijven en de papieren in een petfles stoppen, opdat de hele wereld zal weten wat er in Almere is gebeurd.​ Die flessen zal ze namelijk in het Weerwater gooien in de hoop dat ze ergens terecht zullen komen en dat er voor Almere een toekomst zal komen.

Personages

 

Renate Dorrestein

De schrijfster voert zichzelf op als personage: ze is de chroniqueur van het verhaal over het einde der tijden. Daarin speelt ze zelf niet zo'n heel grote rol, al maakt ze wel deel uit van het stadsbestuur en krijgt ze van een jongen het kind aangeboden dat in een tonnetje is komen aandrijven. Ze blijft toch min of meer op de achtergrond als waarneemster.

 

 

Jacob Kribbe

Jacob is gevangenisdirecteur en na de ramp neemt hij als bestuurder een belangrijke rol op zich. Waarschijnlijk is hij homo (het erotisch kijken naar Dennis, en het weigeren van seks met Renate) Het is niet duidelijk of hij echt vals speelt met de loting van het kind. Feit is wel dat hij zich vrijwillig opoffert voor de gemeenschap door in de mistbank te verdwijnen. Dan lijkt hij wel een moderne verlosser.

 

 

Safae

Safae is de jonge multiculturele vrouw die eerst erg naar Lazaar kijkt. Als hij in de mistbank verdwijnt, rouwt ze lange tijd als de jongste weduwe van Almere. Gaandeweg komt ze over het verdriet heen en haar ogen voor Dennis worden geopend als ze het altaartje voor Mila ziet. Ze stelt zich beschikbaar als oppas voor Rudi, maar wil uiteindelijk wel iets beginnen met Dennis Kardoen

 

 

Dennis Kardoen

Dennis is een wilde jongen, die net te hoen heeft gekregen dat zijn vader zelfmoord heeft gepleegd en dat zijn vriendin Mila zwanger is. met beid efeiten heeft hij moeite om verder te leven. Zou hij de genen van zijn vader hebben gekregen? Hij trekt zich in Almere terug en komt pas heel laat uit zijn schuilplaats. Dan heeft hij wel uit schuldgevoel een altaar voor Mila gemaakt dat Safae bij toeval ontdekt. Dennis durft wel naar de gevangenen in het kasteel te gaan, maar de actie mislukt omdat hij zijn enkel verstuikt. Hij laat zijn moed verder zien naarmate het verhaal vordert. ook krijgt hij oog voor de mooie Safae Lazaar en het is denkbaar dat ze samen verder gaan.

 

 

Rudi Ruwiel

Rudie en Bianca maken het laatste kind van Almere: Dex. Ze kunnen zich goed staande houden met hun bistro in de gevangenis. De ellende begint als Bianca wordt geroofd en Rudi haar meegenomen ziet worden. Dan kan hij zijn verdriet niet kwijt. Tor ergernis van de bewoners gaat hij op het plein een monument voor Bianca maken. Wanneer Jacob zich heeft opgeofferd, krijgt hij oog voor Alice, een jonge meid met wie hij waarschijnlijk verder gaat.

 

Thematiek

 

Zin van het bestaan / zin van het leven

Als de wereld vergaat zoals in de roman en alleen Almere blijft bestaan, moeten de inwoners van de stad zich gaan bezinnen op wat er in hun situatie moet gebeuren. Er zijn gewone communicatiemiddelen, er is geen normale seks, het eten is schaars. Mensen zijn hun sociale verbanden kwijt, hebben hun partner verloren (Renate, Safae, Rudi). Ze moeten gaan nadenken over de zin van hun bestaan. Het lijkt er dan toch op alsof mensen creatief worden. Ook betekent de komst van een kind ( een soort Messias) nieuwe hoop. Andere mensen offeren zich op (zoals Jacob). Uiteindelijk overwint de liefde (Rudi en Alice, Safae en Dennis) Of de literatuur : Renate kan het boek over Almere schrijven, zij het in flessenpost. Maar er wordt wel vastgelegd wat er in Almere is gebeurd.

 

Motieven

 

Zelfmoord

Dennis hoort dat zijn vader zelfmoord heeft gepleegd. Hij is dan bang dat hij de genen van zijn vader heeft geërfd. Maar hij komt er achter dat het altijd de wereld is die mensen tot zelfdoding aanzet.
Op de achtergrond speelt het feit dat Rena Dorrestein (de schrijfster) het boek gebruikt heeft om haar writer's block (- ontstaan door het trauma van haar zusters zelfmoord- ) te overwinnen. Zie interview in De Volkskrant (14-02-2015).

 

 

Religie

Er zitten in de deze roman wel enkele verwijzingen naar de Bijbel. Allereerst doet de situatie erg denken aan Het einde der tijden (Apocalyps) zoals in het laatste Bijbelboek Openbaringen.
Er is daarnaast bij de inwoners angst voor een zondvloed die kan komen via het Gooimeer.
Het vinden van een mandje met een kind erin (deel II) doet sterk denken aan de geschiedenis van Mozes in zijn biezen mandje enerzijds, aan de andere kant aan de de komst van een Verlosser (Messias)
De vrijwillige dood van Jacob Kribbe verwijst toch ook naar Jezus die zijn leven gaf voor de mensheid. De naam Kribbe is natuurlijk een duidelijke verwijzing naar Jezus.

 

 

Liefde

Je zou kunnen zeggen dat de liefde een tijd weg is uit Almere, maar dat die uiteindelijk toch weer overwint. Dennis en Safae, Alice en Rudi. Er is daarna ook hoop op nieuw leven.

 

 

Seksualiteit

Aangezien er een enorm vrouwenoverschot is na de ramp, moeten alle mannen zich beschikbaar stellen om seks met vrouwen te hebben. Dat lijkt aanvankelijk leuk, maar de meeste mannen hebben er al snel genoeg van. De criminelen komen af en toe de stad binnen zetten om vrouwen te veroveren en hen mee te nemen naar het Kasteel waar ze waarschijnlijk als seksslaaf zullen mogen dienst doen. Seks is niet meer bedoeld als uiting van liefde maar om kinderen te maken.

 

 

Jaloezie

Er is vooral in het begin veel haat en nijd onderling. Wie hebben een kind (Rudi en Bianca)? De vrouwen willen graag een kind. Ze zijn jaloers op elkaars bezittingen.

 

 

Maatschappijkritiek

Er zit natuurlijk wel enige kritiek op de maatschappij in een dergelijk Apocalyptisch boek. Het wordt wel met een lichte verteltoon aangegeven. Dorrestein laat ook haar licht schijnen over de PVV-vertegenwoordigers in de raad van de stad.

 

 

Dood van een geliefde

Heel veel mensen in Almere verliezen door de dood hun geliefde. Lazaar, de van van Safae, gaat de mistbank in, Bianca wordt door de criminelen geroofd en gedood, Dennis verliest Mila, Renate zal haar relatie Maarten verliezen etc.

 

 

Kinderwens

De vrouwen in Almere snakken naar kinderen. Ze hebben seks met alle mannen die beschikbaar zijn. Als er een kind wordt gevonden, claimen ze het. Maar niemand kan aanspraak maken. Het kind wordt verloot.

 

Titelverklaring 

"Weerwater" verwijst naar de recreatieplas die  bij Almere ligt en die een vrij grote  en symbolische plek in de handeling van de roman inneemt.

 

Structuur & perspectief 

De roman is onderverdeeld in vier delen met een titel:
Deel I: De mistbank (onderverdeeld in  19 hoofdstukken)
Deel II : De komst van het kind  ( onderverdeeld in  18 hoofdstukken)
Deel III: De derde Loterij (onderverdeeld in  19  hoofdstukken)
Deel IV : Er gaat een gerucht. - Niet onderverdeeld- 

Het verhaal is chronologisch gestructureerd. Er is een dag in augustus waarop het in de wereld helemaal verkeerd gaat. Hij vergaat behalve in Almere. Deel II  speelt ongeveer drie jaar na Deel I en Deel III speelt weer na Deel II. Deel IV heeft m.i. de functie van een epiloog.

Wat het perspectief betreft, is er iets meer aan de hand.  Het lijkt in eerste instantie een ik-verhaal te worden waarbij het vertellende personage een schrijfster Renate Dorrestein is.  Zij moet een roman over Almere schrijven  en gaat daarom drie maanden in Almere wonen, totdat het noodweer losbarst. Ze blijft aantekeningen maken die voor het boek gebruikt kunnen worden. Ze gebruikt  zinnen  waaruit je kunt opmaken dat de geschiedenis al langer geleden gebeurd is. Je moet haar dus als een klassieke achterafvertelster typeren: een soort croniqueur  van gebeurtenissen.
Maar af en toe verschuift het perspectief naar andere personages in de personale  vertelstijl: Jakob Kribbe, Dennis Kardoen, Rudi Ruwiel, Safae Lazaar, Sydney. Die vertellen zaken waar Renate niet bij aanwezig  is en die ze dus uit overlevering moet hebben.
Het meervoudig perspectief maakt de roman wel interessanter voor de lezer.  

Decor 

Het decor is de stad Almere. Normaal een stad waar je niet begraven wilde worden, maar nu de enige stad waar je de Apocalyps kon overleven. Veel speelt zich af in het centrum van Almere: het plein de Espalade. 

Het is een actuele roman: de ramp voltrekt zich in augustus: daarbij wordt niet vermeld in welk jaar, maar dat moet ongeveer in 2014 zijn geweest. De vertelde tijd is enkele jaren (Deel II speelt namelijk drie jaar na deel I) en de vertelster schrijft alles nog veel later op. Daardoor neigt het verhaal de kant van een  sf-verhaal te gaan.

Stijl 

De stijl van Dorrestein is helder, de dialogen zijn goed te volgen en de ondertoon van de roman is humoristisch ondanks het feit dat in het verhaal de wereld vergaat. Er zit nauwelijks een melodramatische kant aan het verhaal. 
Er zit bovendien een lichtvoetige vorm van ironie in. Dat maakt het lezen van de roman wel prettig.Bovendien gebruikt Dorrestein geen moeilijke woorden en complexe zinnen.

Slotzin 

Vanavond, als het donker is, zal ik de flessen in het Weerwater gooien. Misschien vinden zij via Almeres waterwegen een weg naar buiten. Misschien ook niet. Er is maar één ding zeker: ik heb me pas definitief gekweten van mijn taak als Almeres stadsschrijfster wanneer de wonderbaarlijke historie van deze stad elders lezers heeft bereikt. Of dat ons isolement zal beëindigen, weet ik niet. Maar als er buiten ons nog een wereld bestaat, zal die in elk geval met stijgende verbazing kennisnemen van wie wij waren en wie wij zijn, van wat we deden en wat we doen, in een stad waarin vroeger niemand dood gevonden wilde worden, maar die tot dusverre alles heeft overleefd

Beoordeling 

Een vlot lezende roman van Dorrestein, die ze schreef om over haar writers block heen te komen. Dat werd veroorzaakt door het trauma dat ze opliep naar aanleiding van de zelfmoord van haar zus in de jeugd. In deze roman (zegt ze) blijkt dat ze het trauma achter zich heeft gelaten en dat ze niet nog een belangrijke roman aan dat thema zal wijden. 

Er is wel moed voor nodig om dit bizarre thema aan de orde te stellen.  het kan op onze literatuurlijsten uitstekend gecombineerd worden met het kleine, maar klassieke werk van Belcampo "Het grote gebeuren" . Het einde der tijden in het Overijsselse dorp Rijssen (1943). Beide werken hebben een ironiserende ondertoon.

Een ander klassiek werk over dit thema dat zeker de moeite waard is voor vwo-leerlingen is van Simon Vestdijk "De kellner en de overlevenden."
Ook de fraaie roman van Joke van Leeuwen : "Alles nieuw" (2008) verwijst naar dit thema.

• "In mijn glazen kubus in De Fantasie had ik maar één plek waar ik mijn bundeltje voor vreemde ogen verborgen kon houden: het inpandige keukentje. Ik handelde zonder nadenken. Snel maakte ik mijn mand met sprokkelhout leeg en bekleedde die met een dik, oud vest. Toen pelde ik op het aanrecht de baby uit de jutezak. Het was een meisje. Ze keek me met wakkere oogjes aan, spartelde met haar beentjes en pruttelde wat voor zich uit. Ze was poedelnaakt en zat tot aan het midden van haar koffieverkeerdkleurige bastje onder de poep."

  

 

Recensies 

 

"Weerwater, vernoemd naar de grote recreatieplas in het centrum van Almere, houdt een wat eigenaardig midden tussen harde sensatieroman en softe zedenschets, tussen volwassen thriller en zoetsappig jeugdverhaal. Alles heeft hier iets te nadrukkelijk twee kanten. Dennis, de zoon van de zelfmoordenaar, is enerzijds een stoere jongen (‘Dennis the menace’), maar richt ook in het geheim een Maria-altaartje op voor zijn omgekomen naasten. Als halfnaakte barbaren weer eens op hun wilde paarden dood en verderf komen zaaien, dan haast de zachtmoedige Safae-met-hoofddoek zich om te verklaren dat in ons allemaal een barbaar schuilt en dat we niemand zomaar mogen veroordelen."
bron: www.nrclux.nl

"Bij de komst van een baby in een plastic tonnetje die over het water Almere is ingedreven gaat het uiteindelijk allemaal mis. Is er een doorgang in de mistbank? Zijn er elders op de wereld ook nog mensen? Sommige clanhoofden willen de macht grijpen en dan wordt ook Almere (‘Stad van de middelmaat. Stad zonder hersens.’) een plek net als andere omgevingen waar mannen om het bestuur vechten. Intussen heeft Dorrestein in deze dankzij de ironische, villeine toon vlot weglezende roman wel een glimp laten zien van een betere wereld, die simpelweg hier op neer komt: ken elkaar en zorg voor elkaar."
bron: www.tzum.info